Trực khuẩn Shigella: Nguyên nhân gây ra tiêu chảy cấp

Trực khuẩn Shigella là một loại vi khuẩn gây ra các bệnh lý đường tiêu hóa, đặc biệt là bệnh lỵ trực khuẩn. Loại vi khuẩn này là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh tiêu chảy cấp và các bệnh liên quan đến nhiễm trùng đường ruột trên toàn thế giới. Việc hiểu rõ về trực khuẩn Shigella, cách chúng gây bệnh, các biến chứng có thể gặp phải và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp chúng ta bảo vệ sức khỏe hiệu quả hơn.

Thông tin về trực khuẩn Shigella

Shigella là một chi vi khuẩn gram âm, không di động, thuộc họ Enterobacteriaceae. Chi Shigella được chia thành bốn loài chính: Shigella dysenteriae, Shigella flexneri, Shigella boydii và Shigella sonnei. Các loài này có khả năng gây ra bệnh lý nghiêm trọng ở người.

Đặc điểm sinh học:

• Hình dạng và cấu trúc: Shigella có hình que, dài khoảng 1-3 micromet và rộng khoảng 0,5 micromet. Chúng không có khả năng di chuyển do không có tiên mao.
• Khả năng sinh sản: Vi khuẩn Shigella sinh sản bằng cách phân chia tế bào và có thể phát triển nhanh chóng trong điều kiện môi trường ấm và ẩm ướt.
• Khả năng gây bệnh: Shigella xâm nhập vào tế bào niêm mạc ruột, gây viêm và tổn thương. Chúng sản xuất nhiều loại độc tố, đặc biệt là Shiga toxin, gây ra các triệu chứng nghiêm trọng của bệnh.

Trực khuẩn Shigella gây ra những căn bệnh gì?

Trực khuẩn Shigella gây ra hai bệnh lý chính là viêm dạ dày ruột và bệnh lỵ trực khuẩn. Cả hai bệnh này đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe đường tiêu hóa.

Viêm dạ dày ruột

• Triệu chứng: Viêm dạ dày ruột do Shigella thường bắt đầu với các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn và nôn mửa. Bệnh nhân có thể bị sốt và cảm thấy mệt mỏi. Triệu chứng thường xuất hiện sau 1-3 ngày kể từ khi tiếp xúc với vi khuẩn và kéo dài từ 5 đến 7 ngày.
• Cách thức lây nhiễm: Vi khuẩn Shigella thường lây truyền qua thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm khuẩn. Người bệnh cũng có thể lây nhiễm qua tiếp xúc trực tiếp với phân của người nhiễm bệnh hoặc qua tay bị nhiễm khuẩn.

Bệnh lỵ trực khuẩn

• Triệu chứng: Bệnh lỵ trực khuẩn là dạng nhiễm trùng nặng hơn của viêm dạ dày ruột, với các triệu chứng đặc trưng như tiêu chảy có máu và chất nhầy, đau bụng quặn thắt, sốt cao và mệt mỏi. Bệnh nhân cũng có thể bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày, gây mất nước nghiêm trọng.
• Cách thức lây nhiễm: Giống như viêm dạ dày ruột, bệnh lỵ trực khuẩn cũng lây truyền qua thực phẩm, nước uống bị nhiễm khuẩn và tiếp xúc trực tiếp với phân của người nhiễm bệnh.

Biến chứng có thể mắc phải sau khi bị nhiễm Shigella

Nhiễm khuẩn Shigella có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là ở trẻ em, người già và những người có hệ miễn dịch suy yếu.

Biến chứng phổ biến:

• Mất nước và điện giải: Tiêu chảy nặng và kéo dài có thể dẫn đến mất nước và mất cân bằng điện giải, gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.
• Hội chứng tan máu-ure (Hemolytic uremic syndrome – HUS): Một biến chứng nghiêm trọng của nhiễm khuẩn Shigella, đặc biệt là do Shigella dysenteriae type 1 gây ra. HUS gây tổn thương thận cấp tính, thiếu máu tan máu và giảm tiểu cầu.
• Viêm khớp phản ứng (Reactive arthritis): Một số bệnh nhân có thể phát triển viêm khớp phản ứng sau khi nhiễm Shigella, gây đau và sưng khớp.
• Nhiễm trùng huyết: Trong một số trường hợp hiếm gặp, vi khuẩn Shigella có thể xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng huyết, một tình trạng nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Những phương pháp điều trị nhiễm khuẩn Shigella

Điều trị nhiễm khuẩn Shigella chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa mất nước. Trong một số trường hợp, kháng sinh cũng được sử dụng để rút ngắn thời gian bệnh và ngăn ngừa biến chứng.

Điều trị nhiễm Shigella ở trẻ em:

• Bù nước và điện giải: Đây là biện pháp quan trọng nhất để điều trị nhiễm khuẩn Shigella ở trẻ em. Sử dụng dung dịch bù nước và điện giải như ORS để ngăn ngừa mất nước và duy trì cân bằng điện giải.
• Kháng sinh: Trong những trường hợp nhiễm trùng nặng hoặc có nguy cơ biến chứng, bác sĩ có thể kê đơn kháng sinh như azithromycin hoặc ciprofloxacin. Việc sử dụng kháng sinh cần tuân theo chỉ định của bác sĩ để tránh tình trạng kháng kháng sinh.
• Chăm sóc hỗ trợ: Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi đầy đủ, duy trì dinh dưỡng hợp lý và tránh thức ăn có thể gây kích ứng dạ dày.

Điều trị nhiễm Shigella ở người lớn:

• Bù nước và điện giải: Cũng giống như ở trẻ em, bù nước và điện giải là biện pháp quan trọng nhất để điều trị nhiễm khuẩn Shigella ở người lớn.
• Kháng sinh: Việc sử dụng kháng sinh như ciprofloxacin hoặc azithromycin cũng được áp dụng cho người lớn trong trường hợp nhiễm trùng nặng hoặc có nguy cơ biến chứng.
• Chăm sóc hỗ trợ: Đảm bảo người bệnh được nghỉ ngơi đầy đủ, duy trì dinh dưỡng hợp lý và tránh thức ăn có thể gây kích ứng dạ dày.

Sản phẩm hỗ trợ sức khỏe

Phòng ngừa lây nhiễm trực khuẩn Shigella như thế nào?

Phòng ngừa nhiễm khuẩn Shigella đòi hỏi sự cẩn trọng trong việc duy trì vệ sinh cá nhân, vệ sinh thực phẩm và nước uống, cùng với việc nâng cao nhận thức cộng đồng về các biện pháp phòng ngừa.

An toàn thực phẩm và nước uống:

• Chọn lựa thực phẩm sạch: Mua thực phẩm từ những nguồn tin cậy, đảm bảo an toàn và chất lượng. Tránh mua thực phẩm bị ô nhiễm hoặc không rõ nguồn gốc.
• Nấu chín thực phẩm: Nấu chín hoàn toàn thực phẩm, đặc biệt là thịt, hải sản và rau sống, để tiêu diệt vi khuẩn Shigella. Sử dụng nhiệt kế thực phẩm để đảm bảo thực phẩm được nấu đến nhiệt độ an toàn.
• Bảo quản thực phẩm đúng cách: Bảo quản thực phẩm ở nhiệt độ thích hợp. Thực phẩm tươi sống nên được giữ trong tủ lạnh ở nhiệt độ dưới 5°C. Tránh để thực phẩm ở nhiệt độ phòng quá lâu.
• Vệ sinh thực phẩm: Rửa kỹ các loại rau sống, trái cây và các thực phẩm khác trước khi ăn hoặc chế biến.

Vệ sinh cá nhân và môi trường:

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi tiếp xúc với động vật hoặc môi trường bẩn.
• Vệ sinh dụng cụ nhà bếp: Rửa sạch dao, thớt, bát đĩa và các dụng cụ nhà bếp sau khi sử dụng, đặc biệt là khi chế biến thực phẩm sống.
• Giữ vệ sinh môi trường nước: Tránh tiếp xúc với nước bị ô nhiễm. Sử dụng nước sạch để sinh hoạt và đảm bảo vệ sinh các khu vực tiếp xúc với nước.

Giáo dục và nâng cao nhận thức:

• Giáo dục cộng đồng: Tăng cường giáo dục cộng đồng về các biện pháp an toàn thực phẩm và vệ sinh cá nhân để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn Shigella.
• Kiểm tra và giám sát: Thực hiện kiểm tra và giám sát chất lượng thực phẩm, nước uống và môi trường sống để phát hiện sớm và kiểm soát các ổ dịch Shigella.

Kết luận

Trực khuẩn Shigella là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng đường tiêu hóa, đặc biệt là viêm dạ dày ruột và bệnh lỵ trực khuẩn. Hiểu rõ về vi khuẩn này, các con đường lây nhiễm, triệu chứng và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp chúng ta bảo vệ sức khỏe hiệu quả hơn. Việc duy trì vệ sinh cá nhân, an toàn thực phẩm và nước uống, cùng với giáo dục cộng đồng về các biện pháp phòng ngừa, là những yếu tố quan trọng trong việc ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn Shigella và bảo vệ sức khỏe cho tất cả mọi người.