Bệnh quai bị là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, phổ biến ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhưng người lớn cũng có thể mắc phải. Bệnh này thường ảnh hưởng đến tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai, và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về bệnh quai bị, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa.

Nguyên nhân của bệnh quai bị

Virus gây bệnh

Bệnh quai bị do một loại virus thuộc họ Paramyxoviridae gây ra, có tên là Mumps virus. Đây là một loại virus RNA, có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp và tiếp xúc gần.

• Virus Mumps: Virus này lây lan qua các giọt bắn nhỏ từ mũi hoặc miệng của người bị nhiễm khi họ ho, hắt hơi, hoặc nói chuyện.
• Sự lây nhiễm: Virus có thể xâm nhập vào cơ thể qua niêm mạc miệng, mũi, và họng, sau đó lan vào máu và đến các tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai.

Đường lây truyền

Quai bị là bệnh lây lan dễ dàng từ người này sang người khác qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với dịch tiết từ mũi và miệng của người bệnh.

• Tiếp xúc gần: Lây truyền khi tiếp xúc gần với người bệnh, chẳng hạn như trong gia đình, trường học hoặc nơi làm việc.
• Vật dụng cá nhân: Virus có thể tồn tại trên các bề mặt và đồ vật mà người bệnh đã chạm vào, như tay nắm cửa, khăn tay, và đồ dùng cá nhân.

Triệu chứng của bệnh quai bị

Triệu chứng ban đầu

Triệu chứng ban đầu của quai bị thường nhẹ và có thể dễ nhầm lẫn với cảm lạnh hoặc cảm cúm.

• Sốt nhẹ: Nhiệt độ cơ thể tăng nhẹ, thường không quá 38°C.
• Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi, thiếu năng lượng và không muốn làm việc.
• Đau đầu: Đau đầu nhẹ, có thể kéo dài trong vài ngày.
• Đau họng: Viêm họng và khó nuốt.

Triệu chứng đặc trưng

Sau vài ngày, các triệu chứng đặc trưng của quai bị bắt đầu xuất hiện, rõ ràng nhất là sưng và đau ở tuyến mang tai.

• Sưng tuyến mang tai: Tuyến mang tai, nằm ở phía trước và dưới tai, bị sưng to và đau. Sưng có thể xảy ra ở một hoặc cả hai bên.
• Đau tuyến mang tai: Cảm giác đau và khó chịu ở khu vực tuyến mang tai, đặc biệt khi nhai hoặc nuốt.
• Sốt cao: Nhiệt độ cơ thể tăng cao, có thể lên tới 39-40°C.
• Đau cơ và khớp: Đau nhức cơ bắp và khớp, cảm giác đau toàn thân.

Các triệu chứng hiếm gặp

Trong một số trường hợp, quai bị có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể.

• Viêm tinh hoàn (Orchitis): Ở nam giới sau tuổi dậy thì, quai bị có thể gây viêm tinh hoàn, dẫn đến sưng đau ở tinh hoàn.
• Viêm buồng trứng (Oophoritis): Ở nữ giới, quai bị có thể gây viêm buồng trứng, dẫn đến đau bụng dưới.
• Viêm tụy (Pancreatitis): Gây đau bụng dữ dội, buồn nôn và nôn mửa.
• Viêm não (Encephalitis) và viêm màng não (Meningitis): Gây sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng cổ và co giật.

Cách điều trị bệnh quai bị

Điều trị triệu chứng

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh quai bị, do đó việc điều trị chủ yếu tập trung vào giảm triệu chứng và hỗ trợ cơ thể tự phục hồi.

• Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thể chống lại virus và hồi phục nhanh chóng.
• Dùng thuốc giảm đau và hạ sốt: Sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt như acetaminophen (paracetamol) hoặc ibuprofen để giảm đau và hạ sốt. Tránh sử dụng aspirin cho trẻ em do nguy cơ mắc hội chứng Reye.
• Chườm lạnh và chườm ấm: Sử dụng túi đá hoặc khăn lạnh để chườm lên vùng sưng trong khoảng 15-20 phút mỗi lần, lặp lại nhiều lần trong ngày. Sau đó, có thể chườm ấm bằng khăn ấm để giảm đau và cảm giác căng thẳng.

Chăm sóc tại nhà

Chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc giảm triệu chứng và đẩy nhanh quá trình hồi phục.

• Uống đủ nước: Uống đủ nước để duy trì cơ thể khỏe mạnh và hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả.
• Chế độ ăn uống: Ăn các loại thực phẩm mềm, dễ tiêu và giàu dinh dưỡng để cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cho cơ thể.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước, sử dụng khăn giấy khi ho hoặc hắt hơi, và vứt bỏ khăn giấy ngay sau khi sử dụng.
• Giữ vệ sinh miệng: Súc miệng bằng nước muối ấm để giảm viêm và đau ở vùng họng.

Theo dõi và chăm sóc y tế

Việc theo dõi và chăm sóc y tế là cần thiết để đảm bảo bệnh không tiến triển thành các biến chứng nghiêm trọng.

• Thăm khám định kỳ: Thường xuyên thăm khám bác sĩ để theo dõi tình trạng sức khỏe và phát hiện sớm các biến chứng (nếu có).
• Xét nghiệm và siêu âm: Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu, nước bọt hoặc nước tiểu để xác định virus quai bị và đánh giá tình trạng sức khỏe của người bệnh.
• Điều trị biến chứng: Nếu xuất hiện các biến chứng như viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm tụy, viêm não hoặc viêm màng não, cần được điều trị kịp thời và theo dõi chặt chẽ.

Cách phòng ngừa bệnh quai bị

Tiêm phòng vắc-xin

Tiêm phòng vắc-xin MMR (sởi, quai bị, rubella) là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa quai bị và các biến chứng liên quan.

• Hiệu quả của vắc-xin: Vắc-xin MMR có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa quai bị và giúp giảm nguy cơ mắc bệnh cũng như các biến chứng liên quan.
• Lịch tiêm phòng: Vắc-xin MMR được khuyến nghị tiêm cho trẻ em theo lịch trình sau:
  • Liều đầu tiên: Khi trẻ 12-15 tháng tuổi.
  • Liều thứ hai: Khi trẻ 4-6 tuổi.

Thực hành vệ sinh cá nhân

Duy trì vệ sinh cá nhân giúp ngăn ngừa lây lan virus quai bị và các bệnh truyền nhiễm khác.

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước ít nhất 20 giây, đặc biệt là sau khi hắt hơi, ho hoặc tiếp xúc với dịch tiết từ mũi hoặc miệng.
• Sử dụng khăn giấy: Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy, sau đó vứt bỏ khăn giấy ngay lập tức. Nếu không có khăn giấy, ho hoặc hắt hơi vào khuỷu tay để tránh phát tán virus ra không khí.
• Tránh chạm vào mặt: Hạn chế chạm vào mặt, đặc biệt là mắt, mũi và miệng, để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Giữ vệ sinh môi trường sống

Giữ vệ sinh môi trường sống sạch sẽ giúp ngăn ngừa lây lan virus và bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

• Khử trùng bề mặt: Thường xuyên lau chùi và khử trùng các bề mặt tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn ghế và các thiết bị cá nhân bằng các dung dịch khử trùng chứa cồn hoặc các chất diệt khuẩn khác.
• Giặt giũ đồ dùng cá nhân: Giặt giũ đồ dùng cá nhân như khăn mặt, khăn tắm và quần áo thường xuyên để loại bỏ virus.
• Giữ không gian sống thoáng mát và sạch sẽ: Đảm bảo không gian sống luôn thoáng mát và sạch sẽ để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Sản phẩm thuốc giảm đau, hạ sốt

Kết luận

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được nhận biết và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh quai bị giúp chúng ta có thể đối phó hiệu quả và ngăn ngừa lây lan. Bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa như tiêm phòng vắc-xin, duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ, chúng ta có thể bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng khỏi bệnh quai bị.