Phân biệt viêm tuyến nước bọt mang tai và bệnh quai bị

Viêm tuyến nước bọt mang tai và bệnh quai bị đều là những bệnh lý ảnh hưởng đến tuyến mang tai, gây sưng và đau ở khu vực này. Mặc dù có triệu chứng tương tự, nhưng nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh, và phương pháp điều trị của hai bệnh này khác nhau. Hiểu rõ sự khác biệt giữa viêm tuyến nước bọt mang tai và bệnh quai bị sẽ giúp bạn nhận biết và điều trị đúng cách. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết để phân biệt hai bệnh này, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị.

Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

Viêm tuyến nước bọt mang tai

Viêm tuyến nước bọt mang tai là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở tuyến nước bọt mang tai, do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra.

• Nguyên nhân vi khuẩn: Viêm tuyến nước bọt mang tai thường do vi khuẩn gây ra, phổ biến nhất là Staphylococcus aureus. Vi khuẩn này xâm nhập vào tuyến nước bọt qua ống tuyến hoặc từ các ổ viêm nhiễm lân cận.
• Nguyên nhân virus: Một số loại virus như virus cúm, cytomegalovirus, và coxsackievirus cũng có thể gây viêm tuyến nước bọt mang tai.
• Nguyên nhân khác: Tắc ống dẫn nước bọt do sỏi tuyến nước bọt, bệnh tự miễn như hội chứng Sjogren, hoặc do chấn thương cũng có thể gây viêm tuyến nước bọt mang tai.

Bệnh quai bị

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus Mumps thuộc họ Paramyxoviridae gây ra. Virus này lây lan qua đường hô hấp và tiếp xúc gần với người bị nhiễm.

• Virus Mumps: Virus này lây lan qua các giọt bắn nhỏ từ mũi hoặc miệng của người bị nhiễm khi họ ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Virus có thể xâm nhập vào cơ thể qua niêm mạc miệng, mũi và họng, sau đó lan vào máu và đến các tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai.
• Sự lây nhiễm: Quai bị lây truyền dễ dàng trong các môi trường đông người như gia đình, trường học, và nơi làm việc.

Triệu chứng

Triệu chứng của viêm tuyến nước bọt mang tai

Triệu chứng của viêm tuyến nước bọt mang tai có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, nhưng thường bao gồm:

• Sưng và đau tuyến mang tai: Tuyến mang tai bị sưng và đau, thường chỉ xảy ra ở một bên, nhưng có thể xảy ra ở cả hai bên trong một số trường hợp.
• Sốt: Người bệnh có thể bị sốt nhẹ đến cao, tùy thuộc vào mức độ viêm nhiễm.
• Đau họng và khó nuốt: Viêm tuyến nước bọt có thể gây đau họng và khó nuốt.
• Mệt mỏi và đau nhức: Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi và đau nhức cơ bắp.
• Mủ hoặc dịch tiết từ ống tuyến nước bọt: Trong trường hợp viêm do vi khuẩn, có thể xuất hiện mủ hoặc dịch tiết từ ống tuyến nước bọt.

Triệu chứng của bệnh quai bị

Triệu chứng của bệnh quai bị thường bắt đầu với các dấu hiệu nhẹ giống như cảm lạnh hoặc cúm, sau đó phát triển thành các triệu chứng đặc trưng hơn.

• Sưng và đau tuyến mang tai: Tuyến mang tai, nằm ở phía trước và dưới tai, bị sưng to và đau. Sưng có thể xảy ra ở một hoặc cả hai bên.
• Sốt cao: Nhiệt độ cơ thể tăng cao, có thể lên tới 39-40°C.
• Đau họng: Viêm họng và khó nuốt.
• Đau đầu: Đau đầu nhẹ đến trung bình.
• Mệt mỏi và đau cơ: Cảm giác mệt mỏi, thiếu năng lượng và đau nhức cơ bắp.
• Biến chứng: Ở nam giới, quai bị có thể gây viêm tinh hoàn, và ở nữ giới, có thể gây viêm buồng trứng. Ngoài ra, quai bị có thể gây viêm não và viêm màng não trong một số trường hợp hiếm gặp.

Chẩn đoán

Chẩn đoán viêm tuyến nước bọt mang tai

Chẩn đoán viêm tuyến nước bọt mang tai dựa vào tiền sử bệnh lý, triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng.

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra sưng và đau ở tuyến mang tai, tìm kiếm các dấu hiệu viêm nhiễm và mủ hoặc dịch tiết từ ống tuyến nước bọt.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp xác định nhiễm trùng và mức độ viêm nhiễm.
• Siêu âm hoặc chụp CT: Các phương pháp hình ảnh này có thể giúp xác định nguyên nhân gây viêm tuyến nước bọt, chẳng hạn như sỏi tuyến nước bọt hoặc áp xe.
• Nuôi cấy vi khuẩn: Nếu nghi ngờ viêm do vi khuẩn, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch tiết từ ống tuyến nước bọt để nuôi cấy và xác định loại vi khuẩn gây bệnh.

Chẩn đoán bệnh quai bị

Chẩn đoán bệnh quai bị thường dựa vào tiền sử bệnh lý, triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm xác định virus.

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra sưng và đau ở tuyến mang tai, sốt và các triệu chứng khác.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể xác định sự hiện diện của kháng thể IgM và IgG đối với virus quai bị, cho biết nhiễm trùng cấp tính hoặc đã từng nhiễm.
• Xét nghiệm nước bọt và nước tiểu: Phân tích mẫu nước bọt và nước tiểu để phát hiện sự hiện diện của virus quai bị.

Điều trị

Điều trị viêm tuyến nước bọt mang tai

Điều trị viêm tuyến nước bọt mang tai phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.

• Kháng sinh: Nếu viêm tuyến nước bọt do vi khuẩn, kháng sinh sẽ được sử dụng để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh.
• Chăm sóc tại nhà: Nghỉ ngơi, uống đủ nước và ăn các loại thực phẩm mềm, dễ tiêu. Chườm nóng hoặc lạnh lên vùng sưng để giảm đau và khó chịu.
• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt như acetaminophen (paracetamol) hoặc ibuprofen để giảm triệu chứng.
• Điều trị nguyên nhân: Nếu viêm tuyến nước bọt do sỏi tuyến nước bọt, cần loại bỏ sỏi. Nếu do bệnh tự miễn, điều trị bệnh nền là cần thiết.

Điều trị bệnh quai bị

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh quai bị, do đó việc điều trị chủ yếu tập trung vào giảm triệu chứng và hỗ trợ cơ thể tự phục hồi.

• Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thể chống lại virus và hồi phục nhanh chóng.
• Dùng thuốc giảm đau và hạ sốt: Sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt như acetaminophen (paracetamol) hoặc ibuprofen để giảm đau và hạ sốt. Tránh sử dụng aspirin cho trẻ em do nguy cơ mắc hội chứng Reye.
• Chườm lạnh và chườm ấm: Sử dụng túi đá hoặc khăn lạnh để chườm lên vùng sưng trong khoảng 15-20 phút mỗi lần, lặp lại nhiều lần trong ngày. Sau đó, có thể chườm ấm bằng khăn ấm để giảm đau và cảm giác căng thẳng.
• Chăm sóc tại nhà: Uống đủ nước, ăn các loại thực phẩm mềm, dễ tiêu và giàu dinh dưỡng để cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cho cơ thể.

Sản phẩm thuốc giảm đau, hạ sốt

Kết luận

Viêm tuyến nước bọt mang tai và bệnh quai bị đều gây sưng và đau ở tuyến mang tai, nhưng có nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị khác nhau. Viêm tuyến nước bọt mang tai thường do vi khuẩn hoặc các nguyên nhân khác, trong khi quai bị do virus Mumps gây ra và lây lan dễ dàng qua đường hô hấp. Việc chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa biến chứng và bảo vệ sức khỏe.