Người lớn có bị quai bị không? Giải đáp chi tiết

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus Mumps gây ra, thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên. Tuy nhiên, người lớn cũng có thể mắc phải bệnh này, đặc biệt là những người chưa được tiêm vắc-xin phòng ngừa hoặc chưa từng mắc bệnh khi còn nhỏ. Quai bị ở người lớn thường nghiêm trọng hơn và có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng nguy hiểm. Bài viết này sẽ giải đáp chi tiết về việc người lớn có thể bị quai bị hay không, triệu chứng, cách phòng ngừa và điều trị bệnh quai bị ở người lớn.

Nguyên nhân và cơ chế lây nhiễm của quai bị

Nguyên nhân gây bệnh quai bị

Quai bị là một bệnh do virus Mumps gây ra. Virus này lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp khi người nhiễm bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện, hoặc thông qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi và miệng của người bệnh.

• Thiếu miễn dịch: Người lớn chưa được tiêm vắc-xin phòng ngừa quai bị hoặc chưa từng mắc bệnh này có nguy cơ cao bị nhiễm virus Mumps.
• Tiếp xúc gần: Sống chung hoặc làm việc trong môi trường đông người, như gia đình, trường học, nơi làm việc, làm tăng nguy cơ lây nhiễm.

Cơ chế lây nhiễm

Virus Mumps xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, sau đó nhân lên và lan rộng trong máu, tấn công các tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai. Từ đó, virus có thể lan sang các bộ phận khác như tinh hoàn, buồng trứng, tụy và não.

• Giai đoạn ủ bệnh: Thời gian ủ bệnh thường kéo dài từ 16-18 ngày, có thể dao động từ 12-25 ngày. Trong giai đoạn này, người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng nhưng đã có thể lây lan virus.
• Giai đoạn phát bệnh: Khi các triệu chứng xuất hiện, người bệnh có khả năng lây nhiễm cao nhất, đặc biệt là từ 2 ngày trước đến 5 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng sưng tuyến mang tai.

Triệu chứng của quai bị ở người lớn

Triệu chứng chính

Các triệu chứng của quai bị ở người lớn thường rõ ràng và nghiêm trọng hơn so với trẻ em. Các triệu chứng chính bao gồm:

• Sưng và đau tuyến mang tai: Đây là triệu chứng đặc trưng nhất của quai bị. Tuyến mang tai sưng to và đau, có thể xảy ra ở một hoặc cả hai bên.
• Sốt: Người bệnh thường bị sốt cao, có thể lên đến 39-40°C.
• Đau đầu: Đau đầu nhẹ đến trung bình, kèm theo cảm giác mệt mỏi.
• Mệt mỏi và đau nhức cơ bắp: Người bệnh cảm thấy mệt mỏi, đau nhức cơ bắp và thiếu năng lượng.
• Đau họng và khó nuốt: Viêm họng và khó nuốt do sưng tuyến mang tai.

Triệu chứng phụ

Ngoài các triệu chứng chính, quai bị ở người lớn còn có thể gây ra một số triệu chứng phụ như:

• Chán ăn: Do đau và khó nuốt, người bệnh có thể cảm thấy chán ăn.
• Đau bụng: Một số trường hợp có thể gặp triệu chứng đau bụng.
• Đau tinh hoàn: Ở nam giới, quai bị có thể gây viêm tinh hoàn, dẫn đến sưng và đau tinh hoàn.

Biến chứng của quai bị ở người lớn

Viêm tinh hoàn

Viêm tinh hoàn (orchitis) là biến chứng thường gặp ở nam giới trưởng thành khi mắc quai bị, xảy ra trong khoảng 20-30% các trường hợp.

• Triệu chứng: Sưng, đau và đỏ tinh hoàn, thường xảy ra sau 1-2 tuần khi triệu chứng quai bị ban đầu xuất hiện.
• Hậu quả: Viêm tinh hoàn có thể dẫn đến teo tinh hoàn và giảm khả năng sinh sản, mặc dù hiếm khi gây vô sinh hoàn toàn.

Viêm buồng trứng

Ở nữ giới, quai bị cũng có thể gây viêm buồng trứng (oophoritis), mặc dù biến chứng này hiếm gặp hơn và thường ít nghiêm trọng hơn so với viêm tinh hoàn ở nam giới.

• Triệu chứng: Đau bụng dưới, sưng và đau vùng buồng trứng.
• Hậu quả: Viêm buồng trứng hiếm khi gây vô sinh nhưng có thể gây đau và khó chịu.

Viêm tụy

Viêm tụy (pancreatitis) là một biến chứng nghiêm trọng nhưng hiếm gặp của quai bị.

• Triệu chứng: Đau bụng dữ dội, buồn nôn, nôn mửa và sốt.
• Hậu quả: Viêm tụy có thể gây tổn thương tụy và ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa và chuyển hóa của cơ thể.

Viêm não và viêm màng não

Viêm não và viêm màng não là các biến chứng nguy hiểm của quai bị, có thể gây tổn thương não và đe dọa tính mạng.

• Triệu chứng: Sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn, nôn mửa, co giật và thay đổi ý thức.
• Hậu quả: Viêm não và viêm màng não có thể gây tổn thương não vĩnh viễn hoặc tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Phòng ngừa quai bị ở người lớn

Tiêm vắc-xin phòng quai bị

Tiêm vắc-xin là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với bệnh quai bị. Vắc-xin MMR (sởi, quai bị, rubella) giúp bảo vệ khỏi ba loại virus gây bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

• Lịch tiêm chủng: Người lớn chưa được tiêm vắc-xin MMR hoặc chưa từng mắc bệnh quai bị nên tiêm vắc-xin này. Lịch tiêm chủng gồm hai liều, cách nhau ít nhất 28 ngày.
• Hiệu quả của vắc-xin: Vắc-xin MMR có hiệu quả cao trong việc phòng ngừa quai bị và các bệnh liên quan, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng.

Duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống

Vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ là biện pháp quan trọng giúp ngăn ngừa lây lan virus quai bị.

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch ít nhất 20 giây, đặc biệt là sau khi ho, hắt hơi, tiếp xúc với dịch tiết từ mũi, miệng hoặc trước khi ăn.
• Sử dụng khăn giấy: Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy, sau đó vứt bỏ khăn giấy vào thùng rác ngay lập tức. Nếu không có khăn giấy, nên ho hoặc hắt hơi vào khuỷu tay để tránh phát tán virus.
• Giữ vệ sinh môi trường: Thường xuyên lau chùi và khử trùng các bề mặt tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn ghế và các thiết bị cá nhân bằng dung dịch khử trùng chứa cồn hoặc các chất diệt khuẩn khác.

Tránh tiếp xúc với người bệnh

Tránh tiếp xúc với người bệnh là biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa lây nhiễm quai bị.

• Hạn chế tiếp xúc: Tránh tiếp xúc gần với người đang mắc bệnh quai bị. Nếu cần thiết, hãy sử dụng khẩu trang và giữ khoảng cách an toàn.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các triệu chứng và kịp thời cách ly nếu cần thiết.

Điều trị quai bị ở người lớn

Nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà

Việc nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà là rất quan trọng để giảm triệu chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục của người bệnh.

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Đảm bảo người bệnh được nghỉ ngơi đầy đủ, tránh các hoạt động gắng sức để cơ thể có thể tập trung chống lại virus.
• Uống đủ nước: Khuyến khích uống nhiều nước để duy trì độ ẩm cho cơ thể và hỗ trợ quá trình hồi phục.
• Chườm lạnh: Sử dụng túi đá hoặc khăn lạnh để chườm lên vùng tuyến mang tai sưng để giảm đau và sưng.

Sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt

Việc sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt giúp giảm triệu chứng sốt và đau, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn.

• Acetaminophen (Paracetamol): Thuốc giảm đau và hạ sốt an toàn, giúp giảm triệu chứng sốt và đau. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Ibuprofen: Thuốc giảm đau và hạ sốt khác có thể sử dụng, giúp giảm viêm và đau. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Theo dõi và điều trị biến chứng

Quai bị có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, do đó việc theo dõi và điều trị kịp thời là rất quan trọng.

• Theo dõi triệu chứng: Theo dõi các triệu chứng của người bệnh như sốt, sưng đau tuyến mang tai, mệt mỏi và đau nhức cơ bắp.
• Khám bác sĩ: Nếu triệu chứng không giảm sau vài ngày hoặc có dấu hiệu nặng hơn, nên đưa người bệnh đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Điều trị biến chứng: Nếu có dấu hiệu của biến chứng như viêm tinh hoàn, viêm tụy, viêm não hoặc viêm màng não, cần nhập viện để được điều trị kịp thời và theo dõi chặt chẽ.

Sản phẩm thuốc giảm đau, hạ sốt

Kết luận

Người lớn hoàn toàn có thể mắc quai bị, đặc biệt là nếu họ chưa được tiêm vắc-xin hoặc chưa từng mắc bệnh này khi còn nhỏ. Quai bị ở người lớn thường nghiêm trọng hơn và có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng như viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm tụy và viêm não. Để phòng ngừa quai bị, tiêm vắc-xin MMR là biện pháp hiệu quả nhất.