Hiện tượng quai bị chạy hậu – Nguyên nhân gây bệnh

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus Mumps gây ra, thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên. Tuy nhiên, người lớn cũng có thể mắc bệnh này và đối mặt với những biến chứng nghiêm trọng. Một trong những biến chứng nguy hiểm của quai bị là hiện tượng “quai bị chạy hậu”. Đây là tình trạng bệnh quai bị lan sang các cơ quan khác, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Việc nhận biết và hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị của hiện tượng này là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe.

Nguyên nhân gây bệnh quai bị

Virus Mumps

Quai bị do virus Mumps gây ra. Virus này thuộc họ Paramyxoviridae và lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp khi người nhiễm bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi và miệng của người bệnh.

• Virus Mumps: Đây là nguyên nhân chính gây bệnh quai bị. Virus tấn công các tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai, dẫn đến viêm và sưng.

Cơ chế lây nhiễm

Virus Mumps xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, sau đó nhân lên và lan rộng trong máu, tấn công các tuyến nước bọt và có thể lan sang các cơ quan khác.

• Giai đoạn ủ bệnh: Thời gian ủ bệnh thường kéo dài từ 16-18 ngày, có thể dao động từ 12-25 ngày. Trong giai đoạn này, người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng nhưng đã có thể lây lan virus.
• Giai đoạn phát bệnh: Khi các triệu chứng xuất hiện, người bệnh có khả năng lây nhiễm cao nhất, đặc biệt là từ 2 ngày trước đến 5 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng sưng tuyến mang tai.

Yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc bệnh quai bị và các biến chứng của nó, bao gồm:

• Thiếu miễn dịch: Người chưa được tiêm vắc-xin phòng ngừa quai bị hoặc chưa từng mắc bệnh này có nguy cơ cao bị nhiễm virus Mumps.
• Tiếp xúc gần với người bệnh: Sống chung hoặc làm việc trong môi trường đông người, như gia đình, trường học, nơi làm việc, làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
• Sức khỏe kém: Người có hệ miễn dịch suy giảm, chẳng hạn như người già hoặc người mắc bệnh mãn tính, dễ bị nhiễm bệnh và gặp phải các biến chứng nghiêm trọng.

Triệu chứng của quai bị và hiện tượng quai bị chạy hậu

Triệu chứng của quai bị

Các triệu chứng của quai bị thường bắt đầu với các dấu hiệu chung và sau đó là các triệu chứng đặc trưng.

• Sốt: Người bệnh thường bị sốt cao, từ 38-40°C.
• Đau đầu: Đau đầu nhẹ đến trung bình, kèm theo cảm giác mệt mỏi.
• Sưng và đau tuyến mang tai: Đây là triệu chứng đặc trưng nhất của quai bị. Tuyến mang tai sưng to và đau, có thể xảy ra ở một hoặc cả hai bên. Vùng sưng có thể kéo dài từ dưới tai đến hàm và cổ, gây khó khăn khi nhai và nuốt.
• Đau họng: Viêm họng và khó nuốt do sưng tuyến mang tai.
• Đau nhức cơ bắp: Người bệnh có thể cảm thấy đau nhức cơ bắp và khớp, đặc biệt là ở vùng cổ và hàm.
• Chán ăn: Do đau và khó nuốt, người bệnh có thể cảm thấy chán ăn và ăn ít hơn bình thường.

Hiện tượng quai bị chạy hậu

Hiện tượng quai bị chạy hậu là tình trạng virus Mumps không chỉ gây viêm ở tuyến mang tai mà còn lan sang các cơ quan khác trong cơ thể, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng.

• Viêm tinh hoàn (Orchitis): Ở nam giới, virus có thể lan đến tinh hoàn, gây viêm, sưng và đau. Tình trạng này có thể dẫn đến teo tinh hoàn và giảm khả năng sinh sản, mặc dù hiếm khi gây vô sinh hoàn toàn.
• Viêm buồng trứng (Oophoritis): Ở nữ giới, virus có thể lan đến buồng trứng, gây viêm, đau và sưng. Mặc dù viêm buồng trứng hiếm khi gây vô sinh, nhưng có thể gây ra nhiều đau đớn và khó chịu.
• Viêm tụy (Pancreatitis): Virus có thể tấn công tụy, gây viêm tụy. Triệu chứng bao gồm đau bụng dữ dội, buồn nôn và nôn mửa.
• Viêm não và viêm màng não: Virus có thể gây viêm não và viêm màng não, dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng như đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn, nôn mửa, co giật và thay đổi ý thức.

Cách điều trị và giảm sưng khi mắc quai bị

Nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà

Nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà là rất quan trọng để giảm triệu chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục của người bệnh.

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Đảm bảo người bệnh được nghỉ ngơi đầy đủ, tránh các hoạt động gắng sức để cơ thể có thể tập trung chống lại virus.
• Uống đủ nước: Khuyến khích người bệnh uống nhiều nước để duy trì độ ẩm cho cơ thể và hỗ trợ quá trình hồi phục.
• Chườm lạnh: Sử dụng túi đá hoặc khăn lạnh để chườm lên vùng tuyến mang tai sưng để giảm đau và sưng.

Sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt

Việc sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt giúp giảm triệu chứng sốt và đau, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn.

• Acetaminophen (Paracetamol): Thuốc giảm đau và hạ sốt an toàn, giúp giảm triệu chứng sốt và đau. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Ibuprofen: Thuốc giảm đau và hạ sốt khác có thể sử dụng, giúp giảm viêm và đau. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Sản phẩm thuốc giảm đau, hạ sốt

Dinh dưỡng và vệ sinh

Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình hồi phục khi mắc quai bị.

• Thực phẩm mềm và dễ nuốt: Chọn các thực phẩm mềm như súp, cháo, và thực phẩm dễ nhai để giảm đau khi ăn.
• Thực phẩm giàu vitamin: Bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C (cam, bưởi, kiwi), vitamin A (cà rốt, khoai lang) và các loại rau xanh để tăng cường hệ miễn dịch.
• Tránh thực phẩm kích thích: Tránh các thực phẩm cay, nóng, và có tính axit cao vì chúng có thể gây kích ứng vùng sưng đau.

Theo dõi và điều trị biến chứng

Nếu có dấu hiệu của biến chứng, cần đưa người bệnh đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Viêm tinh hoàn: Điều trị sớm để giảm nguy cơ teo tinh hoàn và giảm khả năng sinh sản.
• Viêm tụy: Điều trị ngay nếu có dấu hiệu viêm tụy để tránh tổn thương tụy và các biến chứng nghiêm trọng khác.
• Viêm não và viêm màng não: Cần nhập viện và điều trị ngay lập tức nếu có triệu chứng đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn, nôn mửa hoặc thay đổi ý thức.

Cách phòng ngừa quai bị và hiện tượng quai bị chạy hậu

Tiêm vắc-xin phòng quai bị

Tiêm vắc-xin là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với bệnh quai bị. Vắc-xin MMR (sởi, quai bị, rubella) giúp bảo vệ khỏi ba loại virus gây bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

• Lịch tiêm chủng: Người lớn chưa được tiêm vắc-xin MMR hoặc chưa từng mắc bệnh quai bị nên tiêm vắc-xin này. Lịch tiêm chủng gồm hai liều, cách nhau ít nhất 28 ngày.
• Hiệu quả của vắc-xin: Vắc-xin MMR có hiệu quả cao trong việc phòng ngừa quai bị và các biến chứng liên quan, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng.

Duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống

Vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ là biện pháp quan trọng giúp ngăn ngừa lây lan virus quai bị.

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch ít nhất 20 giây, đặc biệt là sau khi ho, hắt hơi, tiếp xúc với dịch tiết từ mũi, miệng hoặc trước khi ăn.
• Sử dụng khăn giấy: Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy, sau đó vứt bỏ khăn giấy vào thùng rác ngay lập tức. Nếu không có khăn giấy, nên ho hoặc hắt hơi vào khuỷu tay để tránh phát tán virus.
• Giữ vệ sinh môi trường: Thường xuyên lau chùi và khử trùng các bề mặt tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn ghế và các thiết bị cá nhân bằng dung dịch khử trùng chứa cồn hoặc các chất diệt khuẩn khác.

Tránh tiếp xúc với người bệnh

Tránh tiếp xúc với người bệnh là biện pháp hiệu quả để ngăn ngừa lây nhiễm quai bị.

• Hạn chế tiếp xúc: Tránh tiếp xúc gần với người đang mắc bệnh quai bị. Nếu cần thiết, hãy sử dụng khẩu trang và giữ khoảng cách an toàn.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu và kịp thời cách ly nếu cần thiết.

Kết luận

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là hiện tượng “quai bị chạy hậu”. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của quai bị và hiện tượng quai bị chạy hậu là rất quan trọng để kịp thời điều trị và ngăn ngừa biến chứng. Nghỉ ngơi đầy đủ, uống đủ nước, chườm lạnh, sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt, duy trì chế độ ăn uống cân đối và vệ sinh cá nhân tốt là những biện pháp quan trọng giúp giảm triệu chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục.