Xẹp phổi – Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Xẹp phổi (atelectasis) là tình trạng một phần hoặc toàn bộ phổi bị xẹp xuống, khiến không khí không thể lưu thông vào các phế nang. Điều này làm giảm khả năng trao đổi khí và cung cấp oxy cho cơ thể, gây ra các triệu chứng hô hấp và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị xẹp phổi, nhằm giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này và cách quản lý hiệu quả.

Nguyên nhân

Xẹp phổi có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các yếu tố cơ học, nhiễm trùng và bệnh lý. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

1. Tắc nghẽn đường thở:
   • Dịch nhầy: Sự tích tụ dịch nhầy trong đường thở, đặc biệt sau khi phẫu thuật hoặc trong các bệnh lý hô hấp mãn tính, có thể gây tắc nghẽn và xẹp phổi.
   • Dị vật: Trẻ nhỏ hoặc người lớn có thể hít phải dị vật như thức ăn, đồ chơi nhỏ, gây tắc nghẽn đường thở và xẹp phổi.
   • Khối u: Các khối u trong phổi hoặc đường thở có thể chèn ép và gây tắc nghẽn, dẫn đến xẹp phổi.
2. Chấn thương ngực:
   • Gãy xương sườn: Gãy xương sườn do tai nạn giao thông hoặc chấn thương thể thao có thể gây đau và hạn chế hô hấp sâu, dẫn đến xẹp phổi.
   • Chấn thương ngực kín: Chấn thương ngực do tai nạn hoặc va đập mạnh có thể làm tổn thương phổi và gây xẹp phổi.
3. Phẫu thuật:
   • Sau các cuộc phẫu thuật, đặc biệt là phẫu thuật vùng bụng hoặc ngực, bệnh nhân thường có xu hướng thở nông do đau, dẫn đến xẹp phổi do không khí không được đẩy vào các phế nang.
4. Bệnh lý hô hấp:
   • Viêm phổi: Viêm phổi gây ra sự tích tụ dịch trong phổi, làm giảm thông khí và dẫn đến xẹp phổi.
   • Hen suyễn: Cơn hen cấp tính có thể gây co thắt đường thở và làm tắc nghẽn, dẫn đến xẹp phổi.
5. Các nguyên nhân khác:
   • Nằm lâu không vận động: Bệnh nhân nằm lâu trên giường bệnh mà không thay đổi tư thế hoặc vận động có thể làm giảm thông khí và gây xẹp phổi.
   • Thở máy: Bệnh nhân thở máy có nguy cơ cao bị xẹp phổi do áp lực thở máy không đủ hoặc do các thiết lập thở máy không phù hợp.

Triệu chứng

Triệu chứng của xẹp phổi phụ thuộc vào mức độ và vị trí xẹp của phổi. Một số trường hợp xẹp phổi nhẹ có thể không có triệu chứng rõ ràng, trong khi các trường hợp nặng hơn có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng. Dưới đây là các triệu chứng phổ biến của xẹp phổi:

1. Khó thở: Đây là triệu chứng chính của xẹp phổi. Bệnh nhân có thể cảm thấy khó thở, thở nhanh và nông. Khó thở thường trở nên tồi tệ hơn khi nằm xuống hoặc khi hoạt động.
2. Đau ngực: Bệnh nhân có thể cảm thấy đau ngực, đặc biệt khi hít thở sâu hoặc ho. Đau ngực có thể lan sang vai hoặc lưng.
3. Ho: Ho khan hoặc ho có đờm là triệu chứng phổ biến. Bệnh nhân có thể cảm thấy có gì đó mắc kẹt trong họng và cố gắng ho để đẩy ra.
4. Sốt: Xẹp phổi do nhiễm trùng như viêm phổi có thể kèm theo sốt. Sốt có thể cao hoặc nhẹ tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng.
5. Xanh tím: Trường hợp xẹp phổi nghiêm trọng có thể dẫn đến thiếu oxy trong máu, gây xanh tím ở môi, móng tay và da.
6. Mệt mỏi và suy nhược: Bệnh nhân thường cảm thấy mệt mỏi, suy nhược và giảm khả năng hoạt động hàng ngày do thiếu oxy.

Chẩn đoán

Chẩn đoán xẹp phổi thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng, kết quả xét nghiệm và các phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Dưới đây là các bước chẩn đoán phổ biến:

1. Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân, nghe phổi để phát hiện các âm thanh bất thường và xem xét tiền sử bệnh lý.
2. X-quang ngực: X-quang ngực là phương pháp chẩn đoán hình ảnh quan trọng để xác định vùng phổi bị xẹp và đánh giá mức độ nghiêm trọng của xẹp phổi. Hình ảnh X-quang thường cho thấy các đám mờ khu trú hoặc lan tỏa trong phổi.
3. CT scan ngực: CT scan ngực cung cấp hình ảnh chi tiết hơn so với X-quang ngực và có thể giúp phát hiện sớm các tổn thương phổi và nguyên nhân gây xẹp phổi.
4. Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu giúp đánh giá mức độ viêm nhiễm và tình trạng thiếu oxy trong máu. Công thức máu hoàn chỉnh (CBC) có thể cho thấy số lượng bạch cầu tăng cao hoặc giảm, tùy thuộc vào tình trạng nhiễm trùng.
5. Xét nghiệm đờm hoặc dịch phế quản: Xét nghiệm đờm hoặc dịch phế quản được thực hiện để tìm kiếm vi khuẩn, virus hoặc nấm gây nhiễm trùng. Xét nghiệm này giúp xác định chính xác tác nhân gây bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Cách điều trị

Điều trị xẹp phổi phụ thuộc vào nguyên nhân gây xẹp phổi, mức độ nghiêm trọng của tình trạng và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Các phương pháp điều trị chính bao gồm:

1. Điều trị nguyên nhân gây xẹp phổi:
   • Tắc nghẽn đường thở: Sử dụng các phương pháp như hút dịch nhầy, loại bỏ dị vật hoặc điều trị khối u để giải phóng đường thở và phục hồi thông khí.
   • Nhiễm trùng: Sử dụng kháng sinh, thuốc kháng virus hoặc thuốc kháng nấm để điều trị nhiễm trùng gây xẹp phổi.
2. Vật lý trị liệu hô hấp:
   • Thở sâu và ho có kiểm soát: Khuyến khích bệnh nhân thở sâu và ho có kiểm soát để giúp mở rộng các phế nang và loại bỏ dịch nhầy.
   • Sử dụng dụng cụ hỗ trợ hô hấp: Các dụng cụ như máy thở PEP (Positive Expiratory Pressure) hoặc máy thở CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) có thể giúp duy trì áp lực dương trong đường thở và ngăn ngừa xẹp phổi.
3. Oxy liệu pháp:
   • Sử dụng oxy liệu pháp để cung cấp thêm oxy cho bệnh nhân và giảm triệu chứng khó thở. Oxy liệu pháp có thể được thực hiện thông qua mặt nạ oxy, ống thông mũi hoặc máy thở.
4. Điều trị hỗ trợ:
   • Giảm đau: Sử dụng thuốc giảm đau để giảm triệu chứng đau ngực và giúp bệnh nhân thở sâu hơn.
   • Dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo bệnh nhân được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng để hỗ trợ quá trình hồi phục. Uống đủ nước để giữ ẩm niêm mạc đường hô hấp và hỗ trợ quá trình loại bỏ dịch nhầy.
5. Phẫu thuật:
   • Trong một số trường hợp nghiêm trọng hoặc không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác, phẫu thuật có thể được thực hiện để giải quyết nguyên nhân gây xẹp phổi, chẳng hạn như loại bỏ khối u hoặc sửa chữa tổn thương phổi.

Các sản phẩm hỗ trợ điều trị bệnh Phổi

Kết luận

Xẹp phổi là tình trạng nghiêm trọng có thể gây ra các triệu chứng hô hấp và dẫn đến các biến chứng nguy hiểm nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nguyên nhân gây xẹp phổi có thể bao gồm tắc nghẽn đường thở, chấn thương ngực, phẫu thuật và các bệnh lý hô hấp. Triệu chứng của xẹp phổi bao gồm khó thở, đau ngực, ho, sốt và mệt mỏi. Chẩn đoán xẹp phổi thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng, kết quả xét nghiệm và các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như X-quang và CT scan ngực.