Giải đáp thắc mắc: Bệnh quai bị thường sưng ở đâu?

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, thường gặp ở trẻ em nhưng người lớn cũng có thể mắc phải. Bệnh này ảnh hưởng chủ yếu đến tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai, nhưng cũng có thể gây sưng và viêm ở các bộ phận khác của cơ thể. Việc hiểu rõ các vị trí thường bị sưng khi mắc bệnh quai bị giúp chúng ta nhận biết và điều trị bệnh kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các vị trí thường bị sưng do quai bị, bao gồm tuyến mang tai, tinh hoàn, buồng trứng, và tụy.

Sưng tuyến mang tai

Vị trí và vai trò của tuyến mang tai

Tuyến mang tai là một trong ba cặp tuyến nước bọt chính trong cơ thể, nằm ở phía trước và dưới tai, bên ngoài hàm dưới.

• Vai trò: Tuyến mang tai chịu trách nhiệm sản xuất và tiết nước bọt, giúp tiêu hóa thức ăn và giữ ẩm miệng.
• Vị trí: Tuyến mang tai nằm ngay trước và dưới tai, trải dài từ xương gò má xuống hàm dưới.

Triệu chứng sưng tuyến mang tai

Sưng tuyến mang tai là triệu chứng đặc trưng nhất của bệnh quai bị, thường xuất hiện từ 16 đến 18 ngày sau khi tiếp xúc với virus.

• Sưng và đau: Tuyến mang tai bị sưng to và đau, có thể xảy ra ở một hoặc cả hai bên. Sưng thường rõ rệt và làm cho khuôn mặt trông như bị phồng lên.
• Đau khi nhai và nuốt: Sưng tuyến mang tai gây đau và khó chịu khi nhai và nuốt, làm cho việc ăn uống trở nên khó khăn.
• Sốt: Người bệnh thường bị sốt cao, kèm theo cảm giác mệt mỏi và ớn lạnh.
• Khô miệng: Do tuyến nước bọt bị viêm, sản xuất nước bọt giảm, gây ra khô miệng và khó chịu.

Sưng tinh hoàn (ở nam giới)

Viêm tinh hoàn do quai bị

Viêm tinh hoàn (orchitis) là một biến chứng nghiêm trọng của quai bị, thường xảy ra ở nam giới sau tuổi dậy thì.

• Tần suất: Khoảng 20-30% nam giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì có thể phát triển viêm tinh hoàn.
• Triệu chứng: Sưng, đau và đỏ ở tinh hoàn, thường chỉ xảy ra ở một bên nhưng có thể xảy ra ở cả hai bên. Triệu chứng kèm theo có thể bao gồm sốt, đau cơ và mệt mỏi.

Ảnh hưởng lâu dài của viêm tinh hoàn

Viêm tinh hoàn do quai bị có thể dẫn đến những ảnh hưởng lâu dài đối với sức khỏe sinh sản.

• Teo tinh hoàn: Viêm tinh hoàn nghiêm trọng có thể dẫn đến teo tinh hoàn, giảm đáng kể khả năng sản xuất tinh trùng.
• Giảm số lượng và chất lượng tinh trùng: Viêm tinh hoàn có thể gây tổn thương tinh hoàn, dẫn đến giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, làm tăng nguy cơ vô sinh.

Sưng buồng trứng (ở nữ giới)

Viêm buồng trứng do quai bị

Ở nữ giới, quai bị có thể gây viêm buồng trứng (oophoritis), mặc dù biến chứng này hiếm gặp.

• Tần suất: Viêm buồng trứng do quai bị xảy ra ở khoảng 5% nữ giới sau tuổi dậy thì mắc bệnh quai bị.
• Triệu chứng: Đau bụng dưới, sốt và mệt mỏi. Viêm buồng trứng có thể gây ra đau và khó chịu nhưng thường không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản

Mặc dù viêm buồng trứng do quai bị thường không dẫn đến vô sinh, nhưng vẫn có thể gây ra những vấn đề sức khỏe đáng kể.

• Đau và khó chịu: Viêm buồng trứng có thể gây ra đau và khó chịu kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Theo dõi y tế: Nữ giới bị viêm buồng trứng do quai bị cần được theo dõi và chăm sóc y tế kịp thời để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Sưng tụy

Viêm tụy do quai bị

Viêm tụy (pancreatitis) là một biến chứng nghiêm trọng nhưng hiếm gặp của quai bị.

• Tần suất: Viêm tụy do quai bị xảy ra ở khoảng 5% trường hợp mắc bệnh quai bị.
• Triệu chứng: Đau bụng dữ dội, buồn nôn và nôn mửa, sốt và mệt mỏi. Đau bụng thường xuất hiện ở vùng giữa hoặc bên trái bụng và có thể lan ra sau lưng.

Ảnh hưởng lâu dài của viêm tụy

Viêm tụy do quai bị có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tiêu hóa và chức năng tụy.

• Vấn đề tiêu hóa: Viêm tụy có thể gây ra các vấn đề tiêu hóa nghiêm trọng, bao gồm khó tiêu, đau bụng và tiêu chảy.
• Chức năng tụy: Viêm tụy nghiêm trọng có thể làm giảm chức năng tụy, ảnh hưởng đến sản xuất enzyme tiêu hóa và insulin, dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa và đường huyết.

Phòng ngừa và điều trị quai bị

Tiêm vắc-xin

Tiêm vắc-xin là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với quai bị.

• Vắc-xin MMR: Vắc-xin MMR (sởi, quai bị, rubella) thường được tiêm cho trẻ em, nhưng người lớn cũng có thể tiêm nếu chưa được tiêm khi còn nhỏ hoặc nếu không có miễn dịch.
• Lịch tiêm chủng: Đảm bảo tiêm đủ hai liều vắc-xin MMR để đạt được hiệu quả bảo vệ tối ưu.

Điều trị quai bị

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh quai bị, do đó việc điều trị chủ yếu tập trung vào giảm triệu chứng và hỗ trợ cơ thể tự phục hồi.

• Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thể chống lại virus và hồi phục nhanh chóng.
• Dùng thuốc giảm đau và hạ sốt: Sử dụng thuốc giảm đau và hạ sốt như acetaminophen (paracetamol) hoặc ibuprofen để giảm đau và hạ sốt. Tránh sử dụng aspirin cho trẻ em do nguy cơ mắc hội chứng Reye.
• Chườm lạnh và chườm ấm: Sử dụng túi đá hoặc khăn lạnh để chườm lên vùng sưng trong khoảng 15-20 phút mỗi lần, lặp lại nhiều lần trong ngày. Sau đó, có thể chườm ấm bằng khăn ấm để giảm đau và cảm giác căng thẳng.
• Chăm sóc tại nhà: Uống đủ nước, ăn các loại thực phẩm mềm, dễ tiêu và giàu dinh dưỡng để cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cho cơ thể.

Thực hành vệ sinh cá nhân

Duy trì vệ sinh cá nhân giúp ngăn ngừa lây lan virus quai bị.

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước ít nhất 20 giây, đặc biệt là sau khi hắt hơi, ho hoặc tiếp xúc với dịch tiết từ mũi hoặc miệng.
• Sử dụng khăn giấy: Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi bằng khăn giấy, sau đó vứt bỏ khăn giấy ngay lập tức. Nếu không có khăn giấy, ho hoặc hắt hơi vào khuỷu tay để tránh phát tán virus ra không khí.
• Tránh chạm vào mặt: Hạn chế chạm vào mặt, đặc biệt là mắt, mũi và miệng, để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Sản phẩm thuốc giảm đau, hạ sốt

Kết luận

Quai bị có thể gây sưng và viêm ở nhiều bộ phận của cơ thể, bao gồm tuyến mang tai, tinh hoàn, buồng trứng và tụy. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và vị trí sưng do quai bị giúp người bệnh và người chăm sóc có thể điều trị kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Tiêm vắc-xin và thực hành vệ sinh cá nhân là những biện pháp quan trọng để phòng ngừa quai bị.