Các loại insulin điều trị bệnh tiểu đường và cách sử dụng

Bệnh tiểu đường là một tình trạng mạn tính đặc trưng bởi mức đường huyết cao hơn bình thường do cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin một cách hiệu quả. Điều trị tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường type 1, thường cần đến việc sử dụng insulin. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về các loại insulin điều trị bệnh tiểu đường và cách sử dụng chúng.

Các loại insulin

Insulin tác dụng nhanh (Rapid-acting insulin)

Insulin tác dụng nhanh bắt đầu hoạt động trong vòng 15 phút sau khi tiêm và đạt đỉnh tác dụng sau khoảng 1-2 giờ, duy trì tác dụng trong khoảng 3-4 giờ.

• Ví dụ: Insulin lispro (Humalog), insulin aspart (NovoLog), insulin glulisine (Apidra).
• Cách sử dụng: Tiêm trước bữa ăn hoặc ngay sau bữa ăn để kiểm soát mức đường huyết sau ăn.

Insulin tác dụng ngắn (Short-acting insulin)

Insulin tác dụng ngắn bắt đầu hoạt động trong vòng 30 phút sau khi tiêm, đạt đỉnh sau khoảng 2-3 giờ và kéo dài tác dụng trong khoảng 3-6 giờ.

• Ví dụ: Regular insulin (Humulin R, Novolin R).
• Cách sử dụng: Tiêm khoảng 30 phút trước bữa ăn để kiểm soát mức đường huyết sau ăn.

Insulin tác dụng trung bình (Intermediate-acting insulin)

Insulin tác dụng trung bình bắt đầu hoạt động sau khoảng 2-4 giờ, đạt đỉnh tác dụng sau khoảng 4-12 giờ và kéo dài tác dụng trong khoảng 12-18 giờ.

• Ví dụ: Insulin NPH (Humulin N, Novolin N).
• Cách sử dụng: Thường tiêm hai lần mỗi ngày để kiểm soát mức đường huyết trong suốt cả ngày.

Insulin tác dụng dài (Long-acting insulin)

Insulin tác dụng dài bắt đầu hoạt động sau khoảng 1-4 giờ và kéo dài tác dụng trong 24 giờ hoặc hơn, không có đỉnh tác dụng rõ ràng.

• Ví dụ: Insulin glargine (Lantus, Basaglar), insulin detemir (Levemir), insulin degludec (Tresiba).
• Cách sử dụng: Tiêm một lần mỗi ngày để cung cấp mức insulin nền ổn định trong suốt cả ngày và đêm.

Insulin pha trộn (Pre-mixed insulin)

Insulin pha trộn là sự kết hợp của insulin tác dụng nhanh hoặc ngắn với insulin tác dụng trung bình. Điều này giúp kiểm soát mức đường huyết sau ăn và cung cấp mức insulin nền.

• Ví dụ: Humulin 70/30, NovoLog Mix 70/30, Humalog Mix 75/25.
• Cách sử dụng: Tiêm hai lần mỗi ngày, thường là trước bữa sáng và bữa tối.

Cách sử dụng insulin

Kỹ thuật tiêm insulin

• Chọn vị trí tiêm: Các vị trí thường dùng bao gồm bụng, đùi, mông, và cánh tay. Vị trí tiêm nên được thay đổi để tránh tổn thương mô.
• Chuẩn bị dụng cụ tiêm: Sử dụng bút tiêm hoặc kim tiêm và ống tiêm tùy theo loại insulin và sở thích cá nhân.
• Rửa tay: Rửa tay kỹ trước khi tiêm để tránh nhiễm trùng.
• Chuẩn bị insulin: Kiểm tra liều lượng và loại insulin. Lắc nhẹ nếu cần thiết (đối với insulin pha trộn).
• Kỹ thuật tiêm: Tiêm dưới da với góc 90 độ hoặc 45 độ tùy thuộc vào độ dày của da và vị trí tiêm.

Lưu trữ insulin

• Nhiệt độ lưu trữ: Insulin chưa mở nên được lưu trữ trong tủ lạnh (2-8°C). Sau khi mở, insulin có thể được lưu trữ ở nhiệt độ phòng (dưới 25°C) trong khoảng 28 ngày, tùy theo loại insulin.
• Tránh ánh nắng và nhiệt độ cao: Insulin nên được giữ trong bóng râm và tránh ánh nắng trực tiếp hoặc nhiệt độ cao để duy trì hiệu quả.

Thời gian và liều lượng

• Theo dõi đường huyết: Theo dõi mức đường huyết thường xuyên để điều chỉnh liều lượng insulin cho phù hợp.
• Tuân thủ chỉ định bác sĩ: Liều lượng và thời gian tiêm insulin cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của insulin

Chế độ ăn uống

• Carbohydrate: Lượng carbohydrate trong bữa ăn ảnh hưởng trực tiếp đến mức đường huyết sau ăn. Điều chỉnh liều insulin dựa trên lượng carbohydrate tiêu thụ.
• Chế độ ăn cân bằng: Duy trì chế độ ăn cân bằng, giàu chất xơ, vitamin, và khoáng chất để hỗ trợ kiểm soát đường huyết.

Hoạt động thể chất

• Tập luyện: Hoạt động thể chất đều đặn giúp cải thiện độ nhạy insulin và kiểm soát đường huyết.
• Điều chỉnh insulin: Có thể cần điều chỉnh liều insulin trước và sau khi tập luyện để tránh hạ đường huyết.

Yếu tố tâm lý và căng thẳng

• Căng thẳng: Căng thẳng có thể làm tăng mức đường huyết. Quản lý căng thẳng thông qua các kỹ thuật thư giãn, tập yoga, hoặc tư vấn tâm lý.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đủ và chất lượng tốt giúp duy trì mức đường huyết ổn định.

Theo dõi và điều chỉnh liệu pháp insulin

Theo dõi đường huyết

• Tự theo dõi: Sử dụng máy đo đường huyết tại nhà để theo dõi mức đường huyết hàng ngày.
• Xét nghiệm A1C: Thực hiện xét nghiệm HbA1c mỗi 3-6 tháng để đánh giá mức đường huyết trung bình trong 2-3 tháng.

Điều chỉnh liều insulin

• Dựa trên kết quả đường huyết: Điều chỉnh liều insulin dựa trên mức đường huyết trước và sau ăn, hoạt động thể chất, và các yếu tố khác.
• Hướng dẫn từ bác sĩ: Thường xuyên tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh liệu pháp insulin cho phù hợp.

Các biện pháp phòng ngừa tác dụng phụ của insulin

Hạ đường huyết (Hypoglycemia)

• Triệu chứng: Run rẩy, đổ mồ hôi, chóng mặt, đói, nhức đầu.
• Biện pháp xử lý: Ăn hoặc uống thực phẩm chứa đường nhanh như kẹo, nước ngọt, hoặc viên glucose. Kiểm tra lại mức đường huyết sau 15 phút và lặp lại nếu cần.

Tăng cân

• Chế độ ăn uống và tập luyện: Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và hoạt động thể chất đều đặn để kiểm soát cân nặng.
• Theo dõi cân nặng: Theo dõi cân nặng thường xuyên và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu tăng cân quá nhanh.

Dị ứng tại chỗ tiêm

• Triệu chứng: Đỏ, sưng, ngứa tại chỗ tiêm.
• Biện pháp xử lý: Thay đổi vị trí tiêm và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu triệu chứng không cải thiện.

Các sản phẩm hỗ trợ điều trị tiểu đường

Kết luận

Insulin là một phần quan trọng trong điều trị bệnh tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường type 1. Hiểu rõ các loại insulin và cách sử dụng đúng cách giúp người bệnh kiểm soát tốt mức đường huyết và phòng ngừa các biến chứng. Việc tuân thủ chỉ định của bác sĩ, theo dõi đường huyết thường xuyên và duy trì chế độ ăn uống, tập luyện hợp lý là các yếu tố quan trọng trong quản lý bệnh tiểu đường hiệu quả.