Trực khuẩn lao – Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Trực khuẩn lao, hay Mycobacterium tuberculosis, là một loại vi khuẩn gây ra bệnh lao, một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất thế giới. Bệnh lao không chỉ ảnh hưởng đến phổi mà còn có thể tấn công các cơ quan khác trong cơ thể như xương, não, thận. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị là rất quan trọng trong việc kiểm soát và ngăn chặn sự lây lan của bệnh lao.

Nguyên nhân gây bệnh lao

Mycobacterium tuberculosis

• Vi khuẩn gây bệnh: Trực khuẩn lao, Mycobacterium tuberculosis, là nguyên nhân chính gây ra bệnh lao. Vi khuẩn này có khả năng tồn tại trong cơ thể con người trong một thời gian dài mà không gây ra triệu chứng ngay lập tức. Khi hệ miễn dịch suy yếu, vi khuẩn sẽ phát triển mạnh và gây bệnh.

Đường lây truyền

• Hô hấp: Bệnh lao lây lan chủ yếu qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc hát, phát tán vi khuẩn lao vào không khí. Những người hít phải vi khuẩn này có nguy cơ cao bị nhiễm bệnh.
• Tiếp xúc gần gũi: Những người sống chung hoặc tiếp xúc gần gũi với người mắc lao phổi có nguy cơ lây nhiễm cao.

Yếu tố nguy cơ

• Suy giảm miễn dịch: Những người có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như người mắc HIV/AIDS, dễ bị nhiễm lao hơn.
• Điều kiện sống và làm việc: Những người sống trong điều kiện chật chội, ẩm thấp hoặc làm việc trong môi trường dễ tiếp xúc với người nhiễm bệnh có nguy cơ cao hơn.
• Yếu tố cá nhân: Người già, trẻ em, người suy dinh dưỡng hoặc những người mắc các bệnh mãn tính khác cũng dễ bị nhiễm lao.

Triệu chứng bệnh lao

Lao phổi

• Ho kéo dài: Triệu chứng phổ biến nhất của lao phổi là ho kéo dài trên 3 tuần, có thể kèm theo đờm hoặc máu.
• Đau ngực: Người bệnh có thể cảm thấy đau ngực, đặc biệt khi ho hoặc thở sâu.
• Sốt nhẹ và ra mồ hôi ban đêm: Sốt nhẹ kéo dài, thường xuất hiện vào buổi chiều và đêm, kèm theo ra mồ hôi trộm.
• Sụt cân và mệt mỏi: Bệnh nhân thường cảm thấy mệt mỏi, sụt cân không rõ nguyên nhân.

Lao ngoài phổi

• Lao màng não: Gây đau đầu, sốt, nôn mửa, cứng cổ, và thay đổi tâm trạng.
• Lao xương khớp: Gây đau nhức xương, khớp, hạn chế vận động, và có thể dẫn đến biến dạng xương khớp.
• Lao hạch: Hạch bạch huyết sưng to, cứng, không đau, thường ở vùng cổ.
• Lao tiết niệu – sinh dục: Gây đau lưng, tiểu khó, tiểu máu, viêm mào tinh hoàn.

Cách chẩn đoán bệnh lao

Phương pháp lâm sàng

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng, tiền sử bệnh và yếu tố nguy cơ để đưa ra chẩn đoán ban đầu.
• X-quang ngực: Giúp phát hiện các tổn thương ở phổi do lao gây ra.

Xét nghiệm

• Xét nghiệm đờm: Xét nghiệm mẫu đờm để tìm vi khuẩn lao là phương pháp chẩn đoán chính xác.
• PCR (Polymerase Chain Reaction): Xét nghiệm sinh học phân tử giúp phát hiện nhanh chóng DNA của vi khuẩn lao.
• Xét nghiệm Mantoux (Tuberculin Skin Test): Tiêm một lượng nhỏ tuberculin dưới da để kiểm tra phản ứng miễn dịch của cơ thể đối với vi khuẩn lao.
• Xét nghiệm máu IGRA (Interferon-Gamma Release Assays): Giúp phát hiện nhiễm lao tiềm ẩn.

Cách điều trị bệnh lao

Nguyên tắc điều trị

• Điều trị toàn diện: Bệnh lao cần được điều trị liên tục, đầy đủ và đúng liều lượng theo phác đồ điều trị để ngăn ngừa kháng thuốc.
• Điều trị theo phác đồ chuẩn: Phác đồ điều trị bao gồm giai đoạn tấn công và giai đoạn duy trì. Giai đoạn tấn công kéo dài từ 2 đến 3 tháng, và giai đoạn duy trì kéo dài từ 4 đến 6 tháng hoặc lâu hơn tùy vào tình trạng bệnh.

Các loại thuốc điều trị

• Isoniazid (INH): Thuốc chính trong điều trị lao, có tác dụng diệt vi khuẩn lao trong giai đoạn tấn công.
• Rifampicin (RIF): Kết hợp với INH để tăng hiệu quả điều trị và ngăn ngừa kháng thuốc.
• Pyrazinamide (PZA): Sử dụng trong giai đoạn tấn công để giảm số lượng vi khuẩn nhanh chóng.
• Ethambutol (EMB): Thuốc hỗ trợ trong giai đoạn đầu của điều trị.
• Streptomycin (SM): Dùng trong một số trường hợp lao nặng hoặc kháng thuốc.

Theo dõi và phòng ngừa kháng thuốc

• Tuân thủ điều trị: Bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt lịch trình và liều lượng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả điều trị và ngăn ngừa kháng thuốc.
• Giám sát điều trị: Bác sĩ sẽ theo dõi sát sao quá trình điều trị của bệnh nhân để phát hiện sớm các dấu hiệu kháng thuốc và điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời.
• Phòng ngừa kháng thuốc: Sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc trong điều trị lao để ngăn ngừa vi khuẩn lao phát triển kháng thuốc.

Phòng ngừa bệnh lao

Tiêm chủng

• Vắc xin BCG: Tiêm vắc xin BCG (Bacillus Calmette-Guérin) cho trẻ sơ sinh giúp ngăn ngừa lao màng não và lao toàn thể ở trẻ em. Tuy nhiên, hiệu quả bảo vệ không cao đối với lao phổi ở người lớn.

Kiểm soát nguồn lây

• Phát hiện và điều trị sớm: Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các trường hợp mắc lao để giảm thiểu nguy cơ lây lan trong cộng đồng.
• Quản lý tiếp xúc: Theo dõi và kiểm tra những người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao để phát hiện sớm và điều trị kịp thời nếu cần.

Tăng cường hệ miễn dịch

• Chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh: Duy trì một chế độ ăn uống cân đối, giàu dinh dưỡng và lối sống lành mạnh để tăng cường hệ miễn dịch.
• Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục đều đặn giúp duy trì sức khỏe tổng thể và cải thiện khả năng miễn dịch của cơ thể.
• Tránh stress: Quản lý stress hiệu quả để giảm áp lực lên hệ miễn dịch.

Các sản phẩm hỗ trợ điều trị bệnh Phổi

Kết luận

Bệnh lao do trực khuẩn lao gây ra là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị là rất quan trọng trong việc kiểm soát và ngăn ngừa sự lây lan của bệnh. Điều trị lao đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt và kiên trì, cùng với các biện pháp phòng ngừa thích hợp để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.