PTSD Là Gì? Hiểu Đúng Về Rối Loạn Stress Sau Sang Chấn

Trong nhịp sống hiện đại, ai cũng có thể đôi lần trải qua những biến cố khiến tinh thần chao đảo. Có người nhanh chóng hồi phục, nhưng cũng có người mang theo cảm giác ám ảnh, nỗi sợ và sự bất an kéo dài không dứt. Khi những cảm xúc tiêu cực ấy trở nên dai dẳng và ảnh hưởng mạnh đến cuộc sống, rất có thể đó là dấu hiệu của PTSD – rối loạn stress sau sang chấn. Đây là một dạng rối loạn tâm lý có thật, có cơ chế hình thành rõ ràng và hoàn toàn có thể điều trị nếu được nhận diện đúng cách. Cùng Nhà Thuốc 247 tìm hiểu chi tiết về PTSD là gì trong nội dung dưới đây.

PTSD là gì?

PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder) là rối loạn tâm lý xảy ra khi một người từng trải qua hoặc chứng kiến sự kiện chấn thương mạnh như tai nạn nghiêm trọng, bạo lực, thiên tai, mất mát đột ngột hoặc bất kỳ tình huống nào gây cảm giác đe dọa tính mạng. Dù sự kiện đã kết thúc từ lâu, ký ức về nó vẫn găm sâu trong tâm trí và liên tục trỗi dậy, khiến người bệnh như đang sống lại sang chấn ấy thêm một lần nữa.

Điều khiến PTSD trở nên phức tạp là nó tác động lên cả cảm xúc, suy nghĩ, hành vi và thể chất. Người bệnh có thể khó ngủ, cáu gắt, dễ giật mình hoặc luôn trong trạng thái cảnh giác. Họ không thể tự kiểm soát phản ứng vì não bộ đã ghi nhận sang chấn như một mối nguy hiểm sống còn và phản ứng theo cơ chế sinh tồn.

Vì sao có người mắc PTSD, còn người khác thì không?

Sang chấn tâm lý là trải nghiệm cá nhân, và khả năng hồi phục của mỗi người là khác nhau. Sau một biến cố, cảm giác lo sợ là bình thường, nhưng khi cảm xúc tiêu cực không giảm bớt mà ngày càng mạnh lên, đó có thể là lúc rối loạn bắt đầu hình thành.

Tính cách, nền tảng tâm lý, mức độ hỗ trợ xã hội, môi trường sống và cả yếu tố sinh học đều có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc PTSD. Những người từng trải qua nhiều cú sốc trước đó, có tiền sử bệnh tâm lý hoặc không có điểm tựa tinh thần thường dễ bị tổn thương sâu hơn. Hơn nữa, não bộ trong giai đoạn sang chấn có thể lưu lại ký ức với cường độ mạnh, khiến chỉ cần một chi tiết nhỏ cũng kích hoạt lại phản ứng hoảng loạn.

Triệu chứng PTSD thường gặp

Khi nhắc đến PTSD, nhiều người chỉ nghĩ tới việc “bị ám ảnh”, nhưng rối loạn này bao gồm nhiều thay đổi phức tạp hơn thế. Người bệnh có thể gặp các cơn ác mộng lặp đi lặp lại, những hồi tưởng mạnh mẽ đến mức cảm giác như sự kiện đang diễn ra ngay trước mắt. Những âm thanh, hình ảnh hay tình huống gợi nhớ có thể khiến họ rơi vào trạng thái hoảng sợ.

Một số người lại chọn trốn tránh, tránh tiếp xúc với nơi chốn, con người hoặc câu chuyện liên quan đến biến cố. Tâm trạng của họ trở nên thay đổi bất thường: bi quan, mất niềm tin, dễ cáu gắt, luôn cảnh giác hoặc thậm chí mất hẳn khả năng cảm nhận cảm xúc tích cực. Những rối loạn này không chỉ ảnh hưởng đến công việc và các mối quan hệ, mà còn khiến người bệnh thu mình và cảm thấy như cuộc sống đã mất đi sự bình thường vốn có.

Ptsd có phổ biến không?

PTSD không hiếm gặp như nhiều người vẫn nghĩ. Trên thế giới, tỷ lệ mắc rối loạn này dao động từ 3–6% dân số, nhưng con số thực tế có thể cao hơn do nhiều trường hợp không được chẩn đoán. Những nhóm làm việc trong môi trường căng thẳng như quân nhân, nhân viên y tế, cứu hộ hoặc những người là nạn nhân của bạo lực gia đình, tai nạn nghiêm trọng thường có nguy cơ cao hơn.

Đặc biệt, PTSD có thể xuất hiện muộn, đôi khi sau sự kiện sang chấn hàng tháng hoặc hàng năm, khiến nhiều người không hiểu vì sao tâm lý mình ngày càng bất ổn mà không biết nguyên nhân bắt nguồn từ đâu.

PTSDcó điều trị được không?

Tin vui là PTSD hoàn toàn có thể điều trị và hồi phục khi người bệnh được hỗ trợ đúng lúc. Trị liệu tâm lý là phương pháp cốt lõi, giúp người bệnh học cách đối diện với nỗi sợ, điều chỉnh suy nghĩ méo mó và giảm dần phản ứng quá mức với sang chấn. Các phương pháp như trị liệu nhận thức – hành vi (CBT), trị liệu phơi nhiễm và EMDR đã được chứng minh mang lại hiệu quả cao.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc hỗ trợ nhằm giảm lo âu, trầm cảm hoặc cải thiện giấc ngủ. Tuy nhiên, thuốc chỉ đóng vai trò hỗ trợ, còn trị liệu tâm lý mới là chìa khóa giúp người bệnh vượt qua sang chấn bền vững hơn.

Điều quan trọng không kém chính là sự thấu hiểu từ gia đình và bạn bè. Một môi trường an toàn, không phán xét sẽ giúp người mắc PTSD cảm thấy được nhìn nhận và tự tin hơn trong hành trình hồi phục.

Khi nào nên tìm đến chuyên gia?

Nếu cảm giác lo sợ, ám ảnh hoặc bất ổn kéo dài hơn một tháng sau sang chấn, hoặc nếu các triệu chứng ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt, giấc ngủ và công việc, đó là lúc nên tìm đến chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần. Việc tìm sự hỗ trợ không phải hành động yếu đuối mà là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe tinh thần.

Kết luận

Theo Nhà Thuốc 247, hiểu đúng PTSD là gì giúp chúng ta nhận diện sớm các dấu hiệu sang chấn và có cách chăm sóc tinh thần đúng đắn hơn. Sang chấn có thể để lại vết thương vô hình, nhưng với trị liệu phù hợp và sự đồng hành của những người xung quanh, người bệnh hoàn toàn có thể tìm lại sự cân bằng. Không ai phải sống mãi với nỗi đau cũ; điều cần thiết chỉ là sự thấu hiểu, kiên nhẫn và hỗ trợ đúng lúc.